U trenutku uzavrelih tenzija između Rusije i Ukrajine, kao i Rusije i NATO, odnosno, Sjedinjenih Američkih Država, dezinformacioni talas ne jenjava. Na brojnim portalima u Crnoj Gori i Srbiji, kao i na društvenim mrežama, šire se dobro poznati narativi Kremlja. Plasira se ogroman broj pojedinačnih vijesti na dnevnom nivou, a koje se uglavnom odnose na veličanje Rusije, njenog lidera i te zemlje kao ekonomske i vojne sile.
Prisutan je, uglavnom, izrazito pozitivan stav o Ruskoj federaciji, što prate senzacionalni naslovi, dezinformacije, pristrasno izvještavanje i manipulisanje činjenicama. S druge strane, napadaju se zapadne sile, koje su u tim tekstovima glavni „krivac“ za sve nestabilnosti.
Tako je nedavno objavljeno da su Sjedinjene Države pokrenule snažan informacioni napad na Rusiju, i to na portalima „IN4S“ i „Sputnjik“, koji se pozivaju na proruski medij „KP“, koji izlazi u Ukrajini. U toj analizi, pod nazivom „Ni Gebels im ravan nije“, gdje se aludira na nacističkog ministra propagande iz perioda Drugog svjetskog rata, Jozefa Gebelsa, istaknuto je šest falsifikata, odnosno, činjenica.
Jedna od glavnih se odnosi na to da su ‘Ukrajina i njeni zvaničnici agresor u odnosu na Rusiju, kao i da vojna grupa na Krimu nije premašila broj vojnog osoblja koji je predviđen sporazumom sa Ukrajinom’.
Ovdje se treba prisjetiti 2014. godine, kada je Rusija nezakonito anektirala Krim, uz asistenciju naoružanih jedinica u zelenim uniformama, koje će se proslaviti pod nadimkom “mali zeleni” (“little green men”). Te godine u Ukrajini je stradalo oko 14 hiljada ljudi, što je dovelo do toga da se 1,5 miliona ljudi preseli sa Krimskog poluostrva i regiona na istoku te zemlje. To se dogodilo nakon što je zvanični Kijev pokazao ozbiljne pretenzije ka EU i NATO, čemu se Moskva jasno i javno u kontinuitetu protivi. Pojedini autori su to definisali kao “najveće otimanje zemlje u Evropi od Drugog svjetskog rata”.
U trenutku kada je Ukrajina bila nadomak potpisivanja Sporazuma o približavanju Evropskoj uniji, Moskva je izvršila ekonomski pritisak na Kijev i blokirala uvoz robe iz Ukrajine. Zbog sporazuma izbili su opozicioni protesti, što je dovelo do bjekstva u Rusiju tadašnjeg predsjednika Ukrajine, Viktora Janukoviča. Taj momenat je iskoristio Kremlj, pa su „naoružani ljudi“ počeli su da zauzimaju ključne objekte i kontrolne punktove na Krimu. Bilo je jasno da se radi o profesionalnim vojnicima, jer su nosili ruske borbene uniforme, ali bez identifikacionih oznaka. Lider Rusije Vladimir Putin prvo je odlučno negirao da se radi o njegovim vojnicima, da bi kasnije priznao da jesu i dodijelio pohvale njihovim komandantima.
Agencija Ujedinjenih naroda za ljudska prava je objavila da Rusija na Krimu krši međunarodno pravo i druge sporazume. Među njima su Povelja UN, Helsinški završni akt i Pariska povelja, kojima se garantuje suverena jednakost i teritorijalni integritet država, nepovredivost granica, uzdržavanje od upotrebe sile ili prijetnje silom, kao i pravo država da izabere ili promijeni mjere za obezbjeđenje sopstvene bezbjednosti. To znači da su ruske akcije koje narušavaju teritorijalni integritet, suverenitet i nezavisnost Ukrajine, posebno u Donbasu, nezakonite.
Nakon što je Putin u direktnom televizijskom prenosu potpisao ukaze o priznavanju nezavisnosti Donjecke Narodne republike i Luganske Narodne Republike, osude stižu sa svih strana. Među prvima je reagovala šefica Evropske komisije, Ursula Fon Der Lajen, koja je kazala da se time očigledno krši međunarodno pravo, teritorijalni integritet i sporazum iz Minska.
Zvanična Moskva je stava da zapad ne brine toliko o bezbjednosti Ukrajine, već da je glavni zadatak da se zaustavi razvoj Rusije. Zato je druga tvrdnja da zapravo „zapad gura Ukrajinu u sukob“.
Ukrajina već dugi niz godina želi da se približi zapadu, pa je prvo krenula ka NATO, a potom i EU. Brzo pristupanje Alijansi nije uspjelo 2008. godine, jer je Putin protestovao protiv te ideje, što su kasnije stopirale Njemačka i Francuska. To je i dalje glavni problem Rusije, na koji NATO ne može da odgovori, jer, kako je kazao šef Alijanse, Jens Stoltenberg, “politika otvorenih vrata nije nešto o čemu se pregovara”.
I dok tenzije rastu, ovih dana se i zvecka oružjem i raketama, a zapadni mediji i političari govore o ruskim planovima o invaziji Ukrajine. Ipak, proruski mediji to vide ovako – „raspoređivanje ruskih borbenih snaga je ništa više nego preraspoređivanje trupa na sopstvenoj teritoriji“.
U toj igri nadmoći, dok Rusija nagomilava trupe u dometu granice sa Ukrajinom, i to preko 100 hiljada vojnika, uključujući i poluostrvo Krim, Sjedinjene Američke Države i Velika Britanija šalju pojačanje u članice NATO-a na istoku Evrope, kao i vojnu opremu u Ukrajinu, čija je vojska u stanju povišene borbene gotovosti. U isto vrijeme, Rusija je rasporedila trupe i naoružanje u Bjelorusiji, gdje je počela velika vježba. SAD i NATO upozoravaju da ta vježba može poslužiti kao “dimna zavjesa” za stvarni napad ili pokušaj zauzimanja glavnog grada Ukrajine, Kijeva, koji je na 150 km južno od granice Bjelorusije.
Iako je Rusija potpisnica Minskih sporazuma, zvaničnih dokumenata u kojima je potvrdila suverenitet i teritorijalni integritet Ukrajine, nije obezbijedila njihovu primjenu. Dok jača oružane formacije na istoku Ukrajine, što je suprotno tom dokumentu, ne omogućava pristup posmatračima Specijalne posmatračke misije OEBS-a. Ni razmjena zarobljenika se ne odvija prema planu, a Ukrajina odbacuje koncept amnestije za sepratiste, iako je ispoštovala sporazum u dijelu donošenja Zakona o posebnom statusu i amnestiji (2014), koji sada ipak ne važi. Ta zemlja je ispunila dio sporazuma koji se odnosi na nacrt zakona o lokalnim izborima (2014) i usvojila amandmane na Ustav za proširenje autonomije sada nekontrolisanih teritorija (2015), međutim, reforma ustava ostaje glavni izazov.
I dok se nakon oživljenog diplomatskog formata „Savjet NATO- Rusija“ iščekuju rezultati pregovora, Putin insistira na garancijama da pored Ukrajine, ni Gruzija i Moldavija neće ući u NATO, te da se vojna alijansa povuče na pozicije iz 90-tih godina. Tako se opet provlači narativ koji seže decenijama unazad da je „NATO kovao zavjeru protiv Rusije od kraja Hladnog rata, okružujući Rusiju trupama, kršeći navodna obećanja da se neće širiti“.
Njegova geneza može se pratiti od posjete Moskvi američkog državnog sekretara Džejmsa Bejkera, koji je bio dio administracije predsjednika Džordža Buša, u februaru 1990. Bejker se tada sastao sa sovjetskim liderom, Mihailom Gorbačovom. Berlinski zid bio je srušen nekoliko mjeseci ranije, pa su zapadni lideri otvoreno razgovarali o tome da li će podijeljena Njemačka biti ponovo ujedinjena. To je nešto čega se Moskva pribojavala, jer se postavljalo pitanje da li će snage NATO-a na kraju biti stacionirane u tadašnjoj Istočnoj Njemačkoj.
Bejker je pitao: „Da li biste više voljeli da vidite ujedinjenu Nemačku van NATO-a, nezavisnu i bez američkih vojnih snaga ili biste više voljeli ujedinjenu Njemačku povezanu sa NATO-om sa garancijama da se jurisdikcija neće pomjeriti ni inč istočno od svoje trenutne pozicije? Gorbačov je odgovorio da nikakvo proširenje „NATO zone“ ne bi bilo prihvatljivo. Prema Gorbačovu, Bejker je navodno odgovorio: „Slažemo se sa tim.“ Ipak, Gorbačov je kasnije to demantovao, i poručio da “o temi ‘proširenja NATO-a’ nikada nije bilo riječi“.
Jedna i druga strana imaju svoje zahtjeve koje ovih dana odbacuju, ali i najavljuju nastavak razgovora, jer je kriza u Ukrajini u Evropi ponovo probudila strah od podjele i Hladnog rata.
