Prosječan korisnik interneta u Crnoj Gori vjerovatno je tokom kampanje za predsjedničke izbore vidio nekoliko različitih istraživanja javnog mnjenja koja skoro svakog dana kruže društvenim mrežama pa i nekim medijima.
Lažna istraživanja javnog mnjenja nisu novost za Crnu Goru. Prve viralne objave ovakvih istraživanja uočili smo pred parlamentarne i lokalne izbore u Budvi 2020, kada je navodno istraživanje pripisano CEDEM-u.
Ubrzo je uslijedilo još jedno, koje je navodno radio IPSOS, za potrebe DPS-a. Opet je bila riječ o lažnom istraživanju. Samo dan kasnije redakcija Raskrinkavanja bavila se još jednim izmišljenim istraživanjem, ovoga puta pripisanim agenciji House of win. I poslije parlamentarnih izbora i smjene vlasti nastavilo se istim tempom, pa je u decembru 2020, objavljeno još jedno, opet pripisano IPSOS-u koji je opet morao da demantuje da je radio takvu anketu.
Tokom već čuvene „bitke za Nikšić“, 2021. godine dolazi nam novi talas lažnih istraživanja. Krajem februara, portal Borba je objavio rezultate navodne ankete, preuzete sa društvenih mreža, tvrdeći da ga je radio Demostat. Iz ove organizacije su demantovali da su radili istraživanje.
Na red je došao CEMI, kojem je pripisano istraživanje sljedeće istraživanje vezano za izbore u Nikšiću, a koji takođe nije imao veze sa izmišljenom anketom.
Lokalni izbori u 14 opština, održani 2021. godine donijeli su nam nastavak ovog trenda. Sa društvenih mreža prešlo se na drugačije kanale komunikacije pa su se navodni rezultati anketa dijelili i na Telegramu, a žrtva manipulacija opet je bio IPSOS. Jedno od lažnih istraživanja čak je pripisano i Centru za demokratsku tranziciju (CDT) koji je osnivač platforme Raskrinkavanje koja se bavi otkrivanjem dezinformacija, a između ostalog i lažnih istraživanja. U istom izbornom procesu je čak i jedna od učesnica izbora, Socijalistička narodna partija (SNP) objavila nepostojeće istraživanje na svojim društvenim mrežama i svom zvaničnom sajtu.
Predsjednički izbori su, kao politički značajniji od lokalnih, motivisali partije i njihove botove da „daju gas“ pa smo tokom ove kampanje svjedočili nikad intenzivnijem objavljivanju nepostojećih anketa.
Sezona je otvorena preko desničarskog portala iz Srbije, Glas javnosti, koji je objavio parče bijelog papira sa imenima partija i kandidata na Google translate Njemačkom, tvrdeći da su to rezultati istraživanja koje je naručila ambasada Njemačke, a ubrzo su ga prenijeli i neki od marginalnih portala iz Crne Gore.
Ambasador Njemačke je demantovao, a portal Borba je su čak i tražio njegovo izvinjenje jer su oni „samo prenijeli“ lažnu vijest.
Nekoliko dana nakon „njemačkog“ istraživanja objavljene su nove projekcije, opet uz tvrdnju da je istraživanje radio IPSOS, koji je opet demantovao.
Na red je došla i agencija DAMAR kojoj je pripisano naredno nepostojeće istraživanje koje je građanima „otkrivalo“ rezultate oba kruga izbora.
I u posljednjoj sedmici pred izbore ne jenjavaju ovakve manipulacije, pa je Raskrinkavanje evidentiralo još jednu ovakvu objavu na društvenim mrežama, koja je opet pripisana IPSOS-u, iz kojeg su nam potvrdili da oni nisu radili istraživanje.
Ono što je posebno zanimljivo kada je u pitanju ova metoda uticaja na birače je – Centar samostalnih istraživača (CSI), agencija koja se iz Beograda javlja samo uoči izbora u Crnoj Gori i objavljuje istraživanja isključivo vezana za crnogorske izbore. Sve bi to bilo manje sporno da se uopšte može utvrditi postojanje ove agencije koja nema svoj sajt, nije upisana u registrima u Crnoj Gori i Srbiji, a tvrdi da je sprovela istraživanje na 323.658 građana Crne Gore.
Činjenica je da svaki korisnik interneta koji umije da sabira do 100 može proizvoljno ispisati procente navodne podrške i predstaviti ih kao rezultate istraživanja, a da grafiku može dobiti za nekoliko minuta, unošenjem podataka na sajtove predviđene za grafičko predstavljanje podataka.
Raskrinkavanje.me je platforma Centra za demokratsku tranziciju (CDT) čiji su primarni ciljevi suprotstavljanje medijskim manipulacijama, povećanje kvaliteta sadržaja medija, medijske pismenosti čitalaca i poštovanja profesionalnih standarda na medijskoj sceni.
