Četiri mjeseca rata u Ukrajini imali smo priliku da svjedočimo brojnim dezinformacijama, koje uglavnom stižu sa potpisom ruske propagande. Od samog starta, 24. februara, do danas, društvenim mrežama, ali i konvencionalnim medijima šire se brojne neistine: od toga da su Ukrajinci fašisti/nacisti, da je u pitanju “specijalna operacija” Rusije, da u Ukrajini postoje laboratorije u kojima se proizvodi biološko naoružanje, do apsurdnih optužbi na račun predsjednika, Volodimira Zelenskog. Sveukupno, četiri mjeseca su bila intenzivna.
Ukrajinci su nacisti
Od samog početka agresije, kremaljska propaganda pokušava progurati narativ da je u pitanju “specijalna operacija”, te da pokušavaju spasiti Ukrajinu od nacista, da se ona mora demilitarizovati, o čemu je predsjednik Vladimir Putin često govorio.
Kukasti krst, “svastika”, prepoznati simbol nacizma počeo je tako da se “ukazuje” širom Ukrajine. Za dezinformisanje je iskorišćen stari snimak svastike iz jednog ukrajinskog tržnog centra, iako je poznato da je u pitanju bio hakerski napad na LED displej , pa čak i tvrdnje da Zelenski drži dres sa svastikom, što se ispostavilo da je fotomontaža.
Ali, nakon fekt-čekinga i u nedostatku valjanih dokaza da su Ukrajinci ili ukrajinska vlada pronacistički orijentisani, prešlo se na kontroverzni ukrajinski bataljon Azov i odbrambene snage. Pojavile su se lažne objave u kojima se tvrdilo da su članovi porodica pripadnika te oružane grupe fotografisani kako drže nacističku zastavu. Objavljena je i dezinformacija da su i među policajcima nacisti, iako je osoba za koju se to tvrdi – poznati desničar, koji nema veze sa policijom. Vojska Finske odjednom je postala ukrajinska, odnosno stari simbol finske avijacije u obliku svastike pripisan je ukrajinskim bataljonima. Sada već popularni poklič “Slava Ukrajini” doživio je sličnu sudbinu – da bude proglašen za nacistički.
Crnogorski mediji su pisali da Vlada, takođe, šalje pomoć nacistima, propuštajući da pomenu da je u pitanju vojna i humanitarna donacija, koordinisana sa evropskim i NATO partnerima.
Posljednja u nizu informacija ticala se festivala – Exit. Portal IN4S piše da organizatori promovišu nacizam, jer na festivalu nastupaju pobjednici Evrovizije – ukrajinski Kaluš orkestar. Povod za to bila je prodaja trofeja koji je Kaluš orkestar osvojio, jer su prikupljena sredstva donirana ukrajinskoj vojsci.
Biolaboratorije
Pored narativa o nacizmu, široko je rasprostranjen i narativ o biolaboratorijama u Ukrajini u kojima se navodno razvija biološko naoružanje.
Početna teza je da Amerikanci razvijaju laboratorije u Ukrajini, gdje se razvija biološko naoružanje, te da Rusi ne smiju to da dozvole. Ali, kao što smo iz više navrata pisali, za tako nešto ne postoje valjani dokazi. Bioboratorije u Ukrajini postoje, ali nema dokaza da se u njima razvija oružje.
Teren je, izgleda, pripreman godinama unazad, pa se slične tvrdnje mogu pronaći i 2016, 2017, 2018.
U saopštenju ministarstva vanjskih poslova se navodi: “Svi laboratorijski objekti u Ukrajini obavljaju jednu zajedničku funkciju: indikaciju i identifikaciju infektivnih agenasa koji imaju značajan epidemijski potencijal ili su od međunarodnog značaja i podliježu regulaciji u skladu s međunarodnim zdravstvenim propisima”. Istom temom bavili su se i svjetski fekt-čekeri i ostali mediji. Sumnju da je u pitanju orkestrirani narativ porijeklom iz Kremlja pospješuje činjenica da su se na meti sličnih optužbi našli i Gruzijci i to 2018.
Opširniju analizu o narativu o biolaboratorijama u Ukrajini moguće je pronaći na sajtu Raskrinkavanja.
Optužbe na račun Zapada
Po izbijanju rata u Ukrajini, jedno od glavnih pitanja bilo je – da li će se NATO direktno uključiti u sukob. Iz Brisela je odmah saopšteno da to neće biti slučaj, te da će Alijansa pružati pomoć u opremi i finansijama.
Međutim, u brojnim lažnim objavama pokušava se stvoriti utisak o prisustvu vojnika zapadnih zemalja u Ukrajini i njihovom učešću u sukobu.
Tako smo imali priliku da čitamo da su u Donbasu američki i drugi NATO generali, te da je dobar dio njih zarobljen. Već smo se bavili tim navodima i iz više navrata dokazivali da to nije tačno. Ne postoje dokazi da je u Ukrajini uhapšen vođa savezničke kopnene komande, Rodžer Klutije. On je u momentu objavljivanja tih navoda bio u Turskoj.
Na meti se našao i nekadašnji kanadski general, Trevor Kadije, za kojeg se takođe tvrdi da je zarobljen, u Marijupolju. Kadije je bio tema kanadskih medija, jer je bio viđen kao budući vođa kanadskih trupa, ali je na kraju istupio iz armije, zbog navoda o seksualnom uznemiravaju. Dezinformatorima je to poslužilo kao izgovor koji je Kadije smislio kako bi se mogao boriti u Ukrajini, ne miješajući NATO članicu u sve to. Kanadski mediji su pisali da Kadije jeste u Ukrajini, ali svakako ne kao aktivni general kanadske vojske.
Na društvenim mrežama se pojavila informacija da su se predali američki general Erik Olson, britanski potpukovnik Džon Bejli i “četiri vojna instruktora NATO”. Kao dokaz je priložena fotografija. Ali, sada već po ustaljenoj matrici, ta informacija se ispostavila kao netačna.
I Crna Gora, kao članica NATO-a, našla se na meti dezinformatora. Na samom početku rata mediji su pisali da Crna Gora šalje 120 vojnika u Ukrajinu. Iz Vlade, kabineta predsjednika i ministarstva odbrane ta informacija je ekspresno demantovana:
“Ministarstvo odbrane i Vojska Crne Gore (VCG) nikada nijesu razmatrali, niti predložili Savjetu za odbranu i bezbjednost upućivanje 120 pripadnika Vojske Crne Gore u krizna područja, između ostalog i u Ukrajinu. Navedeni podaci o upućivanju pripadnika VCG, a posebno u kontekstu upućivanja u Ukrajinu, su apsolutno neistiniti. Iznošenje ovakvih iskonstruisanih informacija sa ciljem dezinformisanja javnosti, u ozbiljnom trenutku u kojem se nalazimo, stvara pogrešnu percepciju u javnosti, te ovakvo postupanje najstrožije osuđujemo“, saopšteno je iz tog resora.
Isti, proruski orijentisan portal, pripisivao je crnogorskim zvaničnicima nešto što nijesu rekli. Na udaru je bio bivši ministar odbrane, Predrag Bošković, za kojeg portal IN4S tvrdi da “hoće na istočni front”. Na kraju se ispostavilo da se radi o klikbejt naslovu i da ta informacija nije tačna.
Od početka ruske agresije 24. februara, na portalu Raskrinkavanje.me objavljeno je oko 120 fekt-čeking tekstova vezanih za Ukrajinu. Četiri mjeseca to je dominantna tema, a lažne vijesti dolaze sa svih strana, pa i iz Crne Gore i regiona. Propagandna mašinerija, kako sada stvari stoje, nema namjeru da se zaustavi, jer se nove dezinformacije pojavljuju gotovo svakog dana. Narativi se smjenjuju, ali uglavnom imaju zajedničku crtu – potpis Kremlja.
