Pandemija koronavirusa odnijela je više od milion života širom planete, a u isto vrijeme „proslavila“ i veliki broj teoretičara zavjere.
U posljednje vrijeme je na društvenim mrežama ponovo aktuelan video čiji je glavni akter kontroverzni njemački virusolog Stefan Lanka, koji je već duže od deceniju poznat po svojim tvrdnjama da virusi ne izazivaju bolest, ali i po dovođenju u pitanje postojanja HIV virusa. Upravo ovaj video star gotovo deceniju aktuelizovan je u vrijeme pandemije koronavirusa, s gotovo očiglednom namjerom da podrži teorije raznih teoretičara zavjere o tome da virus nije toliko opasan ili da se sugeriše da on ne može izazvati posljedice koje su, kako svi vidimo, fatalne po ljudske živote.
Na početku videa naslovljenom
„VIRUSI NE MOGU DA UZROKUJU BOLEST – DR STEFAN LANKA“
se konstatuje:
„Doktor Lanka otkriva prevaru sa virusima. Mediji su klevetali Stefana Lanku u nižim sudovima, ali je nedavno (2017) njemački Vrhovni sud presudio u njegovu korist. Mejnstrim mediji odbijaju da o ovome izvještavaju.“
Lanka u videu ističe da je ponudio 100.000 eura onome ko publikacijama dokaže postojanje virusa morbila, odnosno malih boginja, te da ne priznaje publikacije studenta koji se prijavio za nagradu. “U njima nema dokaza za postojanje virusa, nema izolovanog virusa niti karakterizacije stvarnih elemenata virusa”, kaže Lanka.
Dalje navodi i da virus nije uzrok malih boginja:
“Da li je u pitanju spoljašenje ili unutrašnje trovanje, u kakvom stanju su bubrezi, oni mogu uvećati male simptome 10 puta, i kakvi su psihosomatski efekti koje osoba ima. Sve to mora da se pogleda da bi se našao uzrok”, kaže Lanaka.
Zapravo se radi o priči koja datira iz 2011. Godine. Tadašnji student medicine David Bardens naišao je na Lankinu objavu i ponudu da plati 100.000 eura onome ko publikacijama dokaže postojanje virusa morbila, odnosno malih boginja, sa fotografijom i mjerenjem prečnika virusa.
Tadašnji student medicine je doktoru Lanki poslao šest publikacija, a nakon što Lanka nije prihvatio to kao dokaz, slučaj je završio na regionalnom njemačkom sudu koji je Lanki naložio da isplati nagradu. Nezadovoljan presudom, Lanka se žalio, pa je suđenje u ovom slučaju nastavljeno i na višim sudskim instancama. Tako je njemački federalni viši sud presudio u korist virusologa i antivaksera Stefana Lanke.
Sud, dakle, u ovom slučaju, u presudi nije iznosio nikakve ocjene o tome da li virus malih boginja postoji ili ne. Sudije su navele da je njihova odluka čisto zakonska presuda i da su sudile na osnovu činjenica, uzevši u obzir ponudu u kojoj je navedeno da će nagrada biti isplaćena kada bude predstavljena naučna publikacija u kojoj se ne samo tvrdi, već i dokazuje postojanje virusa morbila, i između ostalog navodi i njegova veličina. Sud je zapravo utvrdio da je tadašnji student David Bardens priložio šest različitih radova, od kojih nijedan nije odgovarao svim zahtjevima njemačkog virusologa.
Iako je informacija o presudi u Lankinu korist pozdravljena na sajtovima koji podržavaju pripadnici antivakserskog pokreta, ovo suđenje nije dokazalo da virus malih boginja ne postoji.
Činjenica da je video star deceniju, u kom Lanka, koji je poznat po svojim antivakserskim stavovima, negira postojanje patogenih virusa i tvrdi da virusi ne izazivaju bolesti, ponovo aktuelizovan u jeku pandemije koronavirusa i poplave teorija zavjere i dezinformacija na tu temu, ne znači da su te tvrdnje tačne, naprotiv. Medicinska struka je, nakon Lankine ponude, podsjetila da je on negator i HIV virusa još iz 1990-ih. Steven Novella, neurolog i profesor na Univerzitetu Jejl, kaže da se mnoga negatorska uvjerenja dovode u vezu sa naučnim zaključivanjem, a da je evolucija dobar primjer toga:
„Iako smo sada vidjeli kako se evolucija događa u laboratoriji, velike evolucione promjene traju najmanje desetine hiljada godina, pa je nikada nećemo vidjeti direktno. Moramo zaključiti, kroz više dokaza, da se evolucija dogodila (genetika, fosilni ostaci itd). To omogućava negatorima da se žale na nedostatak direktnih dokaza, kao da je to jedina vrsta naučnog dokaza. Postojanje virusa takođe se u velikoj mjeri određuje zaključivanjem. Većina virusa je premala da bi se vidjela čak i mikroskopom i ne mogu se lako gajiti poput bakterija. Virusi se identifikuju izolovanjem antitijela na njih, izolovanjem virusnih proteina, demonstriranjem biohemijske i aktivnosti bolesti i na kraju uzimanjem elektronskih mikrografa virusnih čestica. Ovi dokazi svi zajedno mogu biti apsolutno konačni, ali negator može i dalje tvrditi da su svi dokazi indirektni ili pogrešni.“
On zaključuje da za svaku razumnu osobu koja ima i osnovno medicinsko obrazovanje, male boginje očito nijesu psihosomatska bolest – bolest ima objektivne pokazatelje, poput temperature i očiglednog osipa:
„Prirodna istorija bolesti je prilično specifična i može biti vrlo teška, što dovodi do encefalitisa, pa čak i smrti. Jasno je da je vrlo zarazna, a da se širenje može smanjiti vakcinama. Psihosomatske bolesti imaju tendenciju da budu nejasne, nespecifične i nefatalne. Boginje su objektivne, specifične i mogu biti fatalne. Ideja da su boginje psihosomatska bolest je apsurdna.“
O dokazima za postojanje virusa, kao i da virusi izazivaju bolest, govorila je i virusolog Linda Coughlin. Rojtersovi fektčekeri su, baveći se netačnom tvrdnjom da su „smrtonosni virusi prevara i da nije dokazano a postoji virus koji je štetan za ljude“, objavili njenu izjavu i pojašnjenje zašto je takva izjava lažna:
„Brojni su primjeri virusa za koje je poznato da izazivaju bolesti kod ljudi. Na isti način na koji možemo da pronađemo DNK koja je ostala na mjestu zločina, naučnici mogu da identifikuju viruse koji su uzrok bolesti čovjeka tako što će ih izolovati od zaraženih pojedinaca, sekvencirati njihov genetski materijal da bi ih identifikovali, direktno ih vizualizujući (elektronskom mikroskopijom) i indirektno vizuelizujući njihove efekte na ćelije, kao i potvrđujući njihove sposobnosti da izazovu bolest ispitivanjem izolovanih virusa na životinjama“.
Tvrdnje da virusi ne izazivaju oboljenja pokušavaju se u ovoj objavi manipuliativno prikazati kao egzaktne i potpuno dokazane, pa ova objava dobija ocjenu pseudonauka.
Ocjenu “Pseudonauka” dobija medijski izvještaj koji pokušava da određena mišljenja, stavove, vrijednosti ili nalaze dobijene nenaučnim metodom, predstavi kao naučna otkrića ili činjenice. U ovakvim izvještajima često se pogrešno ili manipulativno interpretiraju postojeća naučna istraživanja, ili se poziva na istraživanja koja nisu u skladu sa naučnom provjerom i utvrđivanjem činjenica.
Takođe, s obzirom da se radi o snimku iz 2011. kojim se pokušava dati netačan kontekst pandemiji koronavirusa, ovaj sadržaj dobija i ocjenu recikLAŽA.
Ocjenu “recikLAŽA” dobija medijski sadržaj koji iznova koristi već objavljene informacije bez jasne naznake vremenskog perioda na koji se sadržaj odnosi. Tekst se reciklira u određenom trenutku kako bi se manipulisalo zaključcicima konzumenta medijskog sadržaja.
Viralne objave: Pseudonauka,Reciklaža
