Urnebesne slike stižu iz Turske, iz ne-tako-urnebesnog razloga. Širom zemlje su protesti (arhivirano: ovdje) zbog hapšenja gradonačelnika Istanbula, Ekrema Imamoglua, koji je viđen kao lider opozicije u toj zemlji. Od svih prizora sa turskih ulica, svjetsku javnost su oduševili snimci (arhivirano: ovdje) animiranog lika Pikačua, koji bježi od policije, odnosno nekoga maskiranog u prepoznatljivi žuti kostim.
Društvenim mrežama potom su krenuli da se šire snimci i fotografije koji navodno prikazuju i Pikačua i Betmena, Spajdermena, Džokera i ostale popularne likove iz raznih ostvarenja, uz raznorazne navode, poput:
(1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10) (arhivirano: 1, 2, 3)
Sve, sve ali odeš obučen kao Betmen i Pikaču da se biješ sa policijom
Kostim verovatno dobro absorbuje pendrek
Urnebesni prizori iz Turske.
Derviš, Pikaču, Betmen… svi se tuku s policijom
Pikaču u trci života
Međutim, iako postoji stvarni snimak čovjeka maskiranog u Pikačua, fotografije i snimci iz navedenih objava generisani su uz pomoć vještačke inteligencije (AI). Tako su dobro odrađeni, da je i dio redakcije Raskrinkavanja na prvu loptu povjerovao da se radi o originalima.
Lead stories piše (arhivirano: ovdje) da je obrnutom pretragom fotografija došao do profila Erena Fazlioglua na mreži X, koji je fotografiju Pikačua, Betmena, Džokera i Spajdermena postavio (arhivirano: ovdje) 27-og marta i do sada prikupio preko šest miliona pregleda. Korisnik Fazlioglu za sebe kaže da se bavi kompujterskim i AI inženjeringom, a ispod fotografije je dodao razjašnjenje:
“Vjerujem da svako ima prosječan nivo inteligencije. Ipak, dozvolite mi da pojasnim: na originalnom snimku, koji su prenijeli mediji u Turskoj, prikazan je samo Pikaču kako trči. Ova verzija je generisana vještačkom inteligencijom i uključuje druge likove za komični efekat.”
Do istog obrazloženja došao je i Full fact, koji je došao do druge objave (arhivirano: ovdje) sa istim sadržajem, a koja je prikupila preko 11 miliona pregleda. U komentarima su neki korisnici ukazali na to da se radi o AI-ju, dok su neki povjerovali, a treći nijesu sigurni, pišu kolege iz Velike Britanije.
Na profiilu Fazlioglua može se pronaći i fotografija Pikačua koji se bori sa policijom, dok Betmen leži na ulici. Ova objava je prikupiila preko 13 mliona pregleda. (arhivirano: ovdje)
Što se tiče treće fotografije Pikačua koji bježi od policije, stručnjaci za Politifact kažu (arhivirano: ovdje) da su na osnovu analiza utvrdili da se takođe radi o AI sadržaju:
“GetReal Labs, kompanija za sajber bezbjednost i digitalnu forenziku, otkrila je da je slika neautentična. U saopštenju, glavni istražni službenik Emanuele Saliba je rekao: „Sva tri naša modela obučena da otkrivaju slike generisane vještačkom inteligencijom označila su sliku kao sintetičku.”
Saliba je takođe istakao da je policijski kombi na slici imao iskrivljen tekst, koji bi, ako je ispravno napisan na turskom, trebalo da glasi „POLIS“.
PolitiFact nije pronašao ništa što bi podržalo autentičnost slike — nijesmo pronašli zasluge fotografa niti ih je objavila neka vjerodostojna publikacija.”
O Pikačuu su pisali (arhivirano: ovdje) i turski fekt-čekeri iz Teyit-a, a kolege iz Istinomera pišu (arhivirano: ovdje) da je postao maskota protesta u Turskoj, ali uz mnogo AI sadržaja na mrežama.
Sve navedeno govori da su originalni snimak Pikačua u bijegu ispratili AI snimci i fotografije, a sadržaj je postao viralan na mrežama. Nije ni čudo, jer kao što smo naveli, u prvi mah je bilo teško razlučiti – šta je šta, ili ko je ko.
Ipak, navedene objave dobijaju ocjenu – lažna vijest.
Ocjenu “Lažna vijest” dobija originalni medijski izvještaj (u potpunosti proizveden od strane medija koji ga je objavio) koji u sebi sadrži činjenično pogrešne tvrdnje ili informacije. Za sadržaje koji se ocjenjuju kao lažne vijesti može se pouzdano utvrditi da su kreirani i diseminirani sa namjerom da dezinformišu javnost, to jest da tvrdnju koja je u potpunosti lažna predstave kao činjenicu.
