„Nebo iznad Arizone konačno će biti čisto!” – poručuju entuzijasti na društvenim mrežama, slaveći navodnu zakonodavnu pobjedu protiv višegodišnje „zavjere sa neba”. Naime, ovih dana se može pročitati tvrdnja (arhivirano) da je američka savezna država Arizona „zabranila chemtrails”, što, prema autorima ovakvih objava, predstavlja priznanje da se stanovništvo godinama „zaprašuje s neba”:
„Državni Senat Arizone upravo je usvojio SB1432 16-11 koji ZABRANJUJE chemtrails, službeno poznat kao geoinženjering i modifikacija vremena. Pridružuju se dugom popisu država koje poduzimaju identične mjere, a uskoro će Amerika ponovo imati vedro nebo, nakon što prijedlog Zakona prođe Zastupnički dom. A Europa? Kod nas nebo, svaki dan, k’o ispunjena skandinavka.”
Objava je ispraćena komentarom korisnika:
,,Kod nas mislim ni jednog slova‼️ Dobro jutro narode.’’
Ipak, kada se uklone senzacionalistički tonovi i zaviri u stvarni dokument, jasno se vidi da istina – kao i obično – izgleda znatno drugačije.
Šta je zapravo usvojeno?
Senat savezne države Arizone jeste 4. marta usvojio nacrt zakona pod oznakom SB1432 (arhivirano), ali on nigdje ne pominje termin “chemtrails”, koji je utemeljen samo u teorijama zavjere, a ne na naučnim činjenicama.
U pitanju je predlog zakona koji predviđa zabranu „namjernog ubrizgavanja, raspršivanja ili otpuštanja bilo koje hemikalije, hemijskog jedinjenja, supstance ili uređaja sa ciljem upravljanja solarnim zračenjem”. Dakle, radi se o ograničavanju potencijalnih pokušaja solarnog geoinženjeringa – naučnog koncepta koji se bavi idejama o hlađenju planete reflektovanjem dijela Sunčeve svjetlosti nazad u svemir, ali koji se u praksi gotovo i ne sprovodi, pogotovo ne iznad Arizone.
Geoinženjering i modifikacija vremena su, dakle, naučne oblasti koje proučavaju upotrebu tehnologije ili hemikalija u cilju izmjene vremenskih ili atmosferskih uslova, obično radi poljoprivrednih potreba ili za borbu protiv rizika koje donose klimatske promjene. Zakon države Arizone već zahtijeva posjedovanje posebne dozvole za projekte modifikacije vremena.
Ova zakonska zabrana se odnosi na hipotetičke eksperimente, poput ubrizgavanja aerosola u atmosferu radi simulacije vulkanskog efekta hlađenja – što jeste tema o kojoj se raspravlja u kontekstu klimatskih promjena, ali nema veze sa „kemtrejlsima”, kako ih zamišljaju teoretičari zavjere.
Politički kontekst i zloupotreba jezika
Važno je napomenuti da su ovakvi zakonski predlozi u Arizoni, kao i ranije u Tenesiju (arhivirano) i Alabami, politički motivisani, a najčešće ih pokreću republikanski zakonodavci u saveznim državama gdje je skepticizam prema klimatskoj nauci i saveznoj regulativi izraženiji. Ovakve inicijative uglavnom služe kao simbolična opozicija mogućim budućim federalnim programima solarnog geoinženjeringa, koji još uvijek ne postoje u praksi.
Predlog zakona SB1432 još nije stupio na snagu – sada se razmatra u Zastupničkom domu Arizone, i tek ukoliko ga oni potvrde, ide na potpis guverneru. Nigdje u tekstu dokumenta ne navodi se nikakvo priznanje „otrova sa neba”, već isključivo zabrana potencijalnih eksperimenata vezanih za solarni geoinženjering.
Tvrdnja da je Arizona „zabranila chemtrails” je pogrešna i obmanjujuća. Zakon koji se pominje ne koristi takvu terminologiju, niti se odnosi na komercijalne ili vojne letove, već na naučno-hipotetičke eksperimente koji bi mogli manipulisati količinom Sunčeve svjetlosti.
Još jednom o ‘kemtrejlsima’
Teorija o „kemtrejlsima” (chemtrails) tvrdi da su tragovi koje avioni ostavljaju za sobom zapravo toksične supstance koje se svjesno raspršuju nad stanovništvom – radi kontrole vremena, misli ili čak smanjenja populacije. Naučnici, meteorolozi i vazduhoplovni stručnjaci ovu teoriju uporno opovrgavaju.
Kao što ste mogli i pročitati u našim brojnim analizama (1, 2, 3, 4), tragovi koje vidimo na nebu za avionima, poznati kao kondenzacijske pruge (contrails), nastaju kondenzacijom vodene pare iz izduvnih gasova aviona, pri velikim visinama i niskim temperaturama. Ovi tragovi nisu opasni, niti sadrže otrovne hemikalije.
Po sada već ustaljenim matricama, dezinformacije na društvenim mrežama koriste stvarne informacije kao polazište, ali ih zatim pogrešno interpretiraju i senzacionalistički prikazuju – ostavljajući korisnike s utiskom da su teorije zavjere konačno „dokazane”.
Vedro nebo nije posljedica zavjera, već atmosferskih uslova. A istina, baš kao i nauka, zahtijeva više nijansi od crno-bijelih narativa koje nam nudi internet.
Ova objava dobija ocjene – manipulisanje činjenicama i teorija zavjere.
Ocjenu “Manipulisanje činjenicama” dobija medijski izvještaj koji koristi poznate i tačne činjenice, ali ih interpretira na obmanjujući način. Ovi izvještaji uglavnom koriste tačne informacije za izvođenje netačnih zaključaka ili tvrdnji, čime usmjeravaju zaključke konzumenata medijskog sadržaja u pogrešnom smjeru u odnosu na stvarno značenje predstavljenih činjenica.
Ocjenu “Lažna vijest” dobija originalni medijski izvještaj (u potpunosti proizveden od strane medija koji ga je objavio) koji u sebi sadrži činjenično pogrešne tvrdnje ili informacije. Za sadržaje koji se ocjenjuju kao lažne vijesti može se pouzdano utvrditi da su kreirani i diseminirani sa namjerom da dezinformišu javnost, to jest da tvrdnju koja je u potpunosti lažna predstave kao činjenicu.
