U cilju širenja animoziteta i nepovjerenja prema procesu imunizacije protiv koronavirusa u svijetu se svakodnevno plasiraju različite dezinformacije, a one brzo pronađu put i do našeg govornog područja.
U video snimku koji je podijelilo skoro dvije i po hiljade korisnika Facebook-a problematizuje se način testiranja vakcina protiv koronavirusa uz ocjenu da je preskočeno testiranje na životinjama.
„Po ovome što sam pročitao oni su započeli testiranje vakcine na životinjama, ali pošto su životinje umirale prestali su sa testiranjem. (…) Nisu uradili testiranje na ljudima i zaustavili su testiranje na životinjama zato što su životinje umirale. I onda su krenuli na javnost“, navodi se u snimku.
Riječ je o isječku – dijelu snimka, transkribovanom na naš jezik, koji prikazuje dio saslušanja u Senatu američke države Teksas održanog 6. maja, a kompletan snimak dostupan je na internet stranici Senata. Video prikazuje republikanskog senatora iz Teksasa Boba Hola kako postavlja pitanja pedijatrici Anđelini Fareli.
Tvrdnje koje se čuju na ovom snimku su netačne.
No, krenimo redom.
Fajzer/Biontek vakcina testirana je na životinjama i pokazala je visoku imunogeničnost na primatima. U The New England journal of Medicine je u julu 2020. objavljen rad pod nazivom „Evaluacija mRNA-1273 vakcine proiv SARS-CoV-2 na ne-čovjekolikim primatima“, a zaključak ove studije, koju je finansirao National Institutes of Heath, bio je kako ona indukuje snažan neutralizujući odgovor na virus kod ovih primata, prenijeli su mediji.
Tim Sare Gilbert, oksfordske naučnice koja je radila na razvoju AstraZeneca/Oxford vakcine ChAdOx1 nCoV-19, takođe je objavio rezultate pretkliničkih studija na primatima. Rad o efikasnosti ove vakcine na rezus-makakijima objavljen je u prestižnom časopisu Nature 30. jula 2020.
I faktčekeri AFP-a su provjeravali ove tvrdnje. U njihovoj analizi se navodi da su kompanije Fajzer-Biontek, Moderna i Džonson i Džonson u zvaničnim saopštenjima (ovdje, ovdje i ovdje) objavile rezultate ispitivanja na subjektima koji nisu ljudi. Vakcine su stvorile imunski odgovor koji je zaštitio životinje od infekcije virusom SARS-CoV-2, saopštile su kompanije.
Za razvoj vakcina SputnikV, Sinofarm i AstraZeneka takođe su obavljena ispitivanja na životinjama.
Tvrdnja da je zaustavljeno testiranje na životinjama jer su one umirale takođe je netačna, a to potvrđuje i članak sajta FullFact, koji je specijalizovan za raskrinkavanje lažnih vijesti.
“Kovid vakcine su testirane na životinjama. Kris Mage, šef politike i medija britanske neprofitne organizacije “Animal research”, kazao je za FullFact da podaci pokazuju da su vakcine protiv COVID-19 bezbjedne i potvrđuje da životinje nisu uginule tokom procesa testiranja.
Kazao je i da se to desilo, testiranje vakcine na ljudima bilo bi odmah zaustavljeno”, navodi se u tekstu.
Iako su sa početkom priče o razvoju vakcine plasirane i brojne dezinformacije u vezi sa njenom bezbjednošću, koja se dovodila u vezu sa vremenom izrade vakcine, okolnosti su u slučaju koronavirusa nametale nešto drugačiju dinamiku.
Proces izrade vakcine obično traje oko deset godina, ali je u slučaju koronavirusa, koji je poremetio redovno funkcionisanje svijeta kakvog znamo, taj proces bio skraćen iz više razloga.
Više puta smo pisali da kako bi se bilo koja vakcina smatrala uspješnom i bezbjednom mora proći više faza ispitivanja.
Pretkliničko ispitivanje podrazumijeva i testiranje na životinjama. Tek kada pretkliničke studije na životinjama pokažu da su vakcine dovoljno bezbjedne i da izazivaju imunološki odgovor, prelazi se na različite faza kliničkih studija – onih na ljudima.
Iz Svjetske zdravstvene organizacije su više puta pojasnili da su u slučaju koronavirusa neki od koraka sprovođeni paralelno, kako bi se ubrzao razvoj vakcine, što ne znači da su isključeni uobičajeni mehanizmi praćenja bezbjednosti i efikasnosti vakcine.
Zbog iznošenja tvrdnji da su farmaceutske kompanije “preskočile” testiranje na životinjama tokom razvoja vakcina protiv Covid-19 zato što su one stalno umirale, a što je u suprotnosti sa izvještajima institucija i agencija koje su zadužene za bezbjednost vakcina, kao i zvaničnim podacima kompanija koje su ih razvile, ovaj sadržaj ocjenjujemo kao lažnu vijest.
Ocjenu “Lažna vijest” dobija originalni medijski izvještaj (u potpunosti proizveden od strane medija koji ga je objavio) koji u sebi sadrži činjenično pogrešne tvrdnje ili informacije. Za sadržaje koji se ocjenjuju kao lažne vijesti može se pouzdano utvrditi da su kreirani i diseminirani sa namjerom da dezinformišu javnost, to jest da tvrdnju koja je u potpunosti lažna predstave kao činjenicu.
