Popis stanovništva u Crnoj Gori biće organizovan početkom novembra, a dosadašnje iskustvo govori da prikupljanje podataka koji se, između ostalog, odnose na državljanstvo, nacionalnu i etičku pripadnost, vjersko opredjeljenje, izaziva povećanu pažnju javnosti.
Uoči ovakvih događaja očekivana je i pojava dezinformacija.
U iščekivanju predstojećeg popisa i njegovih rezultata jedan korsnik Fejsbuka nas je podsjetio kakva je bila struktura stanovništva u pogledu nacionalne opredijeljenosti na popisu sprovedenom 1909. godine u Knjaževini Crnoj Gori, podijelivši fotografiju sa navodnim rezultatima uz komentar:
“Nije samo gradonačelnik ugrožen, već 95% naroda Crne Gore!”
Prema rezultatima prikazanim u Fejsbuk objavi, Crnogoraca uopšte nije bilo, a 95% stanovništva su činili Srbi.
Ova tvrdnja nije tačna, s obzirom da na popisu 1909. godine uopšte nije postavljeno pitanje o nacionalnosti, a u to se moguće uvjeriti uvidom u Uputstvo za izvršenje popisa stanovništva i domaće stoke. U tom Uputstvu koje je Ministarstvo unutrašnjih djela izdalo 21. marta 1909. godine jasno su navedena pravila za sprovođenje popisa i informacije o podacima koji se prikupljaju.
U pomenutom Uputstvu moguće je potvrditi da na popisu 1909. nije postojala kategorija koja se odnosi na nacionalnost, već su pojedinci pitani za državljanstvo i i vjeroispovijest.
Istoričar Živko Andrijašević je ovako koncipirana pitanja objasnio zvaničnim stavom u tom periodu, „da u Crnoj Gori žive samo Srbi pravoslavne, muhamedanske i rimokatoličke vjeroispovijesti“.
Uputstvo sadrži i kategoriju za primjedbu, koja je bila namijenjena za evidentiranje “narodnost onih lica, kojima se to ne može odrediti po maternjem jeziku, kao npr. Jevrejima, Ciganima, Muhamedancima itd.“
„Zanimljivo da u ovom Uputstvu nije bilo regulisano pitanje nacionalnog određenja za Arbanase, koji su bili crnogorski državljani, ali kojima srpski jezik nije bio maternji. Za pretpostaviti je da se u ovom slučaju smatralo kako je riječ o poarbanašenim Srbima“, navodi Andrijašević.
Rezultati popisa iz 1909. godine po različitim parametrima objavljivani su u Glasu Crnogorca koji je izdat u decembru naredne, 1910. godine.
U broju 3 koji je objavljen 15. januara 1911, godine, dostupni su podaci o broju stanovništva u varošima, bez stranaca.
U broju 7 koji je objavljen 12. februara 1911. godine moguće je pronaći podatke o broju muhamedanskih i rimokatoličkih podanika u pet oblasti.
Prvi popis u okviru kog je zaista postavljeno pitanje nacionalne pripadnosti sproveden je u socijalističkoj Jugoslaviji 1948. godine.
„U prvom poslijeratnom popisu 1948, kao i u svim prethodnim (1953, 1961, 1971, 1981. i 1991), pitanje narodnosti bilo je postavljeno u smislu jednakosti i slobodnog izjašnjavanja koje je bilo zajamčeno Ustavom, i to svim narodnostima i narodima koji žive na području Jugoslavije. Tako je narodnost bila subjektivni kriterij, a odgovor se upisivao prema slobodno izraženoj nacionalnoj pripadnosti stanovnika, što je garantirao Ustav”.
Pravni temelj za sprovođenje popisa bila je Uredba o kratkom popisu stanovništva u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji usvojena 10. marta 1947. godine koja je bila pravni temelj za sprovođenje popisa. U uputstvu koje je sastavni dio Uredbe, šesto pitanje se odnosi na nacionalnost.
“Svako lice upisaće koje je narodnosti, na pr.: Srbin, Hrvat, Slovenac, Makedonac, Crnogorac, Mađar, Šiptar, Rumun itd“.
Tim Raskrinkavanja je i ranije ukazivao na netačne tvrdnje o rezultatima popisa sprovedenog u Crnoj Gori početkom 20. vijeka.
Fejsbuk objavu iz tog razloga ocjenjujemo kao dezinformaciju, budući da u sebi sadrži “miks” činjenica i netačnog ili poluistinitog sadržaja.
Ocjenu “Dezinformacija” dobija medijski izvještaj koji u sebi sadrži “miks” činjenica i netačnog ili poluistinitog sadržaja. U ovakvim slučajevima, mediji ne moraju nužno biti svjesni netačnih informacija koje su objavljene zajedno sa istinitim. Takođe, ovom ocjenom biće tretirani i izvještaji koji imaju lažne atribucije ili naslove koji ne oslikavaju tekst u smislu tačnosti informacija.
