Praznici koji se obilježavaju širom svijeta povod su za proslavljanje, ali i za najrazličitije teorije o tome kako su i kada su nastali, jesu li karakteristični samo za određene kulture, šta zapravo simbolizuju…
Posljednji primjer je vezan za popularno poznati Dan zaljubljenih 14. februar, odnosno Sveti Valentin ili Sveti Trifun.
Na Fejsbuku je podijeljena tvrdnja koja navodno otkiva šta stoji iza slavljenja ovog datuma.
“Klaudije iII je zabranio svojim vojnicima (muškarcima) da se venčavaju međusobno, da ne bi oslabio vojni potencijal.
Valentin je bio uporan i venčao se sa svojim partnerom. Klaudije ga je pogubio. Tek kasnije je postao svetac. Sedamdesetih godina počinje da se slavi iz istih razlog, a u američkoj vojsci od tada i otuda se ovaj praznik nameće čitavom svetu”, navedeno je na slici koju je podijelio jedan korisnik Fejsbuka.
Tradicija slavljenja praznika
Istorija praznika je, istina, ostala nepotvrđena, jer postoji više verzija kako je on postao tradicija. Međutim, u istoriji postoje dva kandidata koje je moguće povezati sa ovim praznikom.
U prvoj verziji o porijeklu Dana zaljubljenih, glavni protagonista je hrišćanski sveštenik koji se zvao Valentin. Prema navodima veb sajt World History, tokom vladavine Klaudija II, mladićima je bilo zabranjeno da se vjenčaju. Ova naredba je bila motivisana željom da se sačuvaju kapaciteti vojnih trupa za borbu protiv suparničkih sila. Tadašnji vladar je smatrao da su mladići bolji ratnici ukoliko nemaju supruge i porodice.
Valentin je prkosio naređenjima Klaudija II i nastavio da pomaže mladim parovima da se vjenčaju u tajnosti, uprkos naredbama. Nakon što su njegove aktivnosti razotkrivene, sveštenik je pogubljen. Ipak, nema dokaza da je sveštenik Valentin bio homoseksualac.
I druga verzija prikazuje altruističku prirodu Valentina. On je, kako se navodi u više izvora, pomagao progonjenim hrišćanima da pobjegnu od svojih mučitelja. Epilog obije verzije je isti – zatvor, a zatim i pogubljenje sveštenika koje se dogodilo 14. februara.
A upravo se u zatvoru Valentin navodno zaljubio u ćerku jednog stražara koja je bila slijepa, a koju je uspio da izliječi. Ovakav razvoj događaja je natjerao tog stražara i njegovu porodicu da prihvate hrišćanstvo. Valentin je, prije nego što je pogubljen, kćerci tog stražara uputio pismo koje je potpisao: “Od vašeg Valentina”.
Uzrok te praznine koja ostavlja prostor za razmatranje koja verzija je tačna je istorijske prirode. Istorijski zapisi su uništeni, zbog čega je priča o Danu zaljubljenih oblikovana tokom vjekova. Ipak, ono što znamo jeste da je sveti Valentin proglašen za sveca krajem 5. vijeka prije nove ere.
Međutim, nijedan pouzdan izvor ne dokazuje tvrdnju da je sveti Valentin bio homoseksualac. Ni napredna Google pretraga ne prikazuje rezultate koji potvrđuju te navode.
Tragom paganskih običaja
Najdalji korijeni tradicije Dana zaljubljenih povezuju se sa paganskim praznikom Luperkalije, koji je bio posvećen rimskom bogu poljoprivrede, Faunu i mitološkim osnivačima grada Rima, Romulu i Remu.
Festival je podrazumijevao žrtvovanje koze i psa. Kozja koža bi se isjekla na trake i umočila u njenu krv, a sveštenici, zvani Luperci, bi potom nosili te trake i nježno udarali njima po njivama i ženama. Postojalo je vjerovanje da će ova praksa učiniti da žene budu plodnije u narednoj godini. Mlade žene bi zatim nastavile da stavljaju svoja imena u veliku posudu iz koje bi mladići spremni za ženidbu uzeli jednu cjeduljicu i na taj način se vezali za tu ženu. Većina ovakvih odnosa bi bila krunisana brakom.
Kada je u Rimskom carstvu prihvaćeno hrišćanstvo, takve paganske aktivnosti su, prema navodima vebsajta posvećenom istoriji World History, smatrane neprihvatljivim. Tako su mnoge paganske proslave zamijenjene hrišćanskim praznicima, pa se tako i Luperkalija možda i preobrazila u nešto prihvatljivije za crkvu.
Dakle, verzija o početku tradicije proslavljanja dana zaljubljenih je više, ali nijedna od njih nije povezana sa homoseksualnošću, niti postoje pouzdani izvori i dokazi koji ukazuju da se Valentin vjenčao sa svojim partnerom, kako se tvrdi u Fejsbuk objavi.
Iz tog razloga, objavu ocjenjujemo kao teoriju zavjere.
Ocjenu “Teorija zavjere” dobija medijski izvještaj koji daje neistinit ili neprovjerljiv opis neke pojave, događaja ili osobe, predstavljajući ih kao dio ili rezultat skrivenog plana (“zavjere”). Za ovakve sadržaje karakteristično je da iznose niz tvrdnji, predstavljenih kao činjenice, između kojih se utvrđuju uzročno-posljedične veze, bez nuđenja bilo kakvih kredibilnih dokaza.
