Dok nacionalizam i ekstremizam bujaju u gotovo svim zemljama regiona, ulje na vatru redovno dolivaju onlajn portali. Dovoljno je da negdje osvane neka kolumna ili komentar, da se počnu izvrtati činjenice i plasirati razni, opasni narativi.
Ovoga puta riječ je o portalu “Informer” iz Srbije, koji je 10. januara objavio sljedeći naslov:
BOLESNO! Milov portal pravi “kancerogenu listu” SRBA ZA ODSTRANJIVANJE?!?
Nešto malo drugačiji naslov objavio je portal “Region”:
SKANDAL! MILOV MEDIJ NAPRAVIO LISTU SRBA ZA ODSTREL: Porfirije, Vučić i Dodik na prvom mestu
Naslove prati gotovo identičan tekst u kome se navodi da je „užarenu histeriju u sarajevskim i nekim podgoričkim medijima“ izazvala takozvana „veličanstvena proslava“ 30 godina od osnivanja Republike Srpske.
„Da je to tako dokazuje i činjenica da je crnogorski portal Analitika objavio “kancerogenu” listu Srba. Na tu listu, nazvanu “Kancer”, stavljeni su patrijarh Porfirije, mitropolit Joanikije, predsednici Aleksandar Vučić i Milorad Dodik, predsednik skupštine Ivica Dačić, akademik Matija Bećković, ministar Aleksandar Vulin, političari Andrija Mandić, Boško Obradović i Vojislav Šešelj i istoričari Aleksandar Raković i Čedomir Antić. Portal Analitika poziva na odstranjivanje ovog “kancera” dok još nije kasno. Ostalo je samo da tumačimo na koji način Đukanovićev portal želi da se uklone ovi Srbi?“
O čemu se radi?
Na Portalu analitika 10. januara ove godine objavljen je komentar Miloša Prelevića, na šta su reagovali gorepomenuti portali. U tekstu pod nazivom „Kancer“ Prelević piše o novom talasu šovinizma koji je zahvatio sve zemlje regiona. Podsjećamo da je riječ o novinarskom žanru koji podrazumijeva stav onoga koji piše.
“Ni za koga neočekivan. Nikome više neobičan. A po svoj prilici i sve prihvatljiviji. To je novi val šovinizma čija je najsnažnija dosadašnja demonstracija možda viđena baš proteklih dana u više država, uključujući, naravno, i našu.”
Komentar prati ilustracija, kolaž fotografija, potpisan kao PA (Portal Analitika), na kojem su crkveni velikodostojnici, političari i istoričari iz Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Neki od njih su javno deklarisani, a ostali su percipirani makar od dijela crnogorske i regionalne javnosti kao zagovornici nacionalističkih ideologija.
Ni u komentaru, ni na ilustraciji nema nikakvih poziva na odstranjivanje ili odstrijel bilo koga.
Komentar Prelevića je objavljen samo dan nakon svečanog defilea u Banjaluci, koji portali čije objave analiziramo definišu kao “veličanstvenu proslavu”.
Naime, u tom gradu je obilježen 9. januar, Dan Republike Srpske, kojeg je Ustavni sud Bosne i Hercegovine dva puta proglasio neustavnim – 2015. i 2019. godine. Venecijanska komisija ga je 2013. ocijenila diskriminatorskim, jer ga drugi narodi i zajednice u BiH smatraju bolnom uspomenom. Na taj dan 1992. godine u Sarajevu je takozvana Skupština srpskog naroda u BiH donijela “Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine”, koja je obuhvatala srpske autonomne oblasti, odnosno područja s većinskim srpskim stanovništvom na području tadašnje Socijalističke republike BiH.
Obilježavanje se održava u jeku, kako mnogi tvrde, najveće krize u BiH nakon završetka rata, s obzirom na blokade rada državnih institucija i planove lidera bosanskih Srba, Milorada Dodika, o stvaranju paralelnih institucija u entitetu RS i povlačenju nadležnosti sa državnog na entitetski nivo. To se sve događa samo četiri dana nakon što su im Sjedinjene Američke Države uvele sankcije “zbog korupcijskih aktivnosti i prijetnje stabilnosti BiH”.
Na tom događaju, na kome je prisustvovao značajan broj predstavnika državnog vrha Srbije, kao i patrijarh SPC Porfirije, bio je prisutan i osuđeni ratni zločinac Vinko Pandurević, kojeg je Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (ICTY) osudio na 13 godina zatvora zbog zločina protiv čovječnosti, uključujući tu genocid u Srebrenici. Među zvanicama bio je i Darko Mladić, sin ratnog komandanta Vojske RS, Ratka Mladića.
Uzimajući sve to u obzir, ovu objavu portala „Informer“ i „Region“ ocjenjujemo kao ‘dezinformacija’ i ‘pristrasno izvještavanje’.
Ocjenu “Dezinformacija” dobija medijski izvještaj koji u sebi sadrži “miks” činjenica i netačnog ili poluistinitog sadržaja. U ovakvim slučajevima, mediji ne moraju nužno biti svjesni netačnih informacija koje su objavljene zajedno sa istinitim. Takođe, ovom ocjenom biće tretirani i izvještaji koji imaju lažne atribucije ili naslove koji ne oslikavaju tekst u smislu tačnosti informacija.
Ocjenu “Pristrasno izvještavanje” dobija medijski izvještaj za koji se može jasno utvrditi da favorizuje činjenice, stavove i zaključke koji odgovaraju određenom narativu, često ne poštujući pravilo kontaktiranja druge strane kada se radi o tvrdnjama koje su štetne po nečiji ugled, ili koje određene aktera prikazuju u negativnom svjetlu. Jedan od oblika pristrasnog izvještavanja je i selektivno prikazivanje činjenica, gdje se ističu činjenice koje idu u prilog određenoj tezi, dok se činjenice koje je ne potvrđuju tendenciozno izostavljaju. Ovakve medijske izvještaje uglavnom prati i vrlo emocionalan način pisanja. Oni mogu i ne moraju biti netačni, ali po pravilu ne prikazuju cijelu sliku i sve strane priče, već predstavljaju samo one činjenice koje odgovaraju preferiranom narativu.
