Na društvenim mrežama je skoro svakodnevna pojava da se, uz fotografiju, objavljuju i citati istorijskih ličnosti, bilo da su u pitanju pisci, umjetnici, naučnici… Međutim, nerijetko se dešava da su mnogi od njih izmišljeni.
U jednoj od tih Fejsbuk objava podijeljena je navodna izjava poznatog naučnika i Nobelovca Ota Varburga sljedeće sadržine:
„Oduzmete li zdravoj ćeliji 35 odsto kiseonika možete je pretvoriti u ćeliju raka za samo dva dana“.
Objavu prate i dvije fotografije – na jednoj od njih je ženska osoba koja nosi medicinsku masku, a na drugoj je Varburg.
Tvrdnje koje se pripisuju poznatom naučniku nijesu istinite niti za njih ima dokaza.
Citiranu izjavu nije moguće pronaći u Varburgovim objavljenim radovima, poput teksta “Metabolizam tumora u tijelu” objavljenog 1926. godine i “O porijeklu ćelija raka” objavljenog 1956. godine.
“Varburg je pretpostavio da je ugroženo disanje primarni uzrok raka – a ne nedostatak kiseonika,” napisala je u mejlu AFP-u Angela Oto (Angela Otto), vanredna profesorka u Minhenskoj školi za bioinženjering.
Varburg je, kako se navodi na sajtu Nobelove nagrade, dobio to priznanje 1931. godine za otkriće „prirode i načini djelovanja respiratornog enzima“.
„Otkriće je otvorilo nove puteve u oblasti ćelijskog metabolizma i ćelijskog disanja. Pokazao je, između ostalog, da ćelije raka mogu da žive i da se razvijaju, čak i u nedostatku kiseonika“, navodi se na sajtu.
Ovo njegovo istraživanje je otkrilo da su kancerogene ćelije pomogle u stvaranju uslova sa niskim sadržajem kiseonika i visokom kiselinom, a ne da su nužno stvorene iz takvog okruženja.
Prema članku koji je objavljen u časopisu „Trends in Biochemical Sciences“Varburgov efekat je bolje identifikovan kao dio progresije raka, a ne kao početni početak bolesti.
“Vjerovatno je da Varburgov efekat pruža opštu korist koja podržava tumorsko mikrookruženje pogodno za proliferaciju ćelija raka. Međutim, smatra se da je Varburgov efekat rani događaj u onkogenezi koji je neposredna posledica početne onkogene mutacije“, navodi se u članku.
O sličnim tvrdnjama na društvenim mrežama gdje se manipuliše otkrićem Nobelovca pisali smo i ranije, kao i o teoriji zavjere da maske ograničavaju dotok kiseonika.
Ovu objavu ocijenili smo kao manipulisanje činjenicama i teorija zavjere.
Ocjenu “Manipulisanje činjenicama” dobija medijski izvještaj koji koristi poznate i tačne činjenice, ali ih interpretira na obmanjujući način. Ovi izvještaji uglavnom koriste tačne informacije za izvođenje netačnih zaključaka ili tvrdnji, čime usmjeravaju zaključke konzumenata medijskog sadržaja u pogrešnom smjeru u odnosu na stvarno značenje predstavljenih činjenicama.
Ocjenu “Teorija zavjere” dobija medijski izvještaj koji daje neistinit ili neprovjerljiv opis neke pojave, događaja ili osobe, predstavljajući ih kao dio ili rezultat skrivenog plana (“zavjere”). Za ovakve sadržaje karakteristično je da iznose niz tvrdnji, predstavljenih kao činjenice, između kojih se utvrđuju uzročno-posljedične veze, bez nuđenja bilo kakvih kredibilnih dokaza.
