Kada ne postoje dovoljno dobri argumenti da opravdaju vojnu agresiju na Ukrajinu, taktika dezinformatora je da ospore izvještavanje medija o razmjerama ruskih napada.
Tako je na Fejsbuku objavljen kolaž fotografija na kojima je prikazan reporter britanske televizijske stanice Bi Bi Si koji izvještava sa terena u ležećem položaju, a na jednoj od tih fotografija je prikazana i žena koja nosi torbu. (1, 2, 3)
Više korisnika te društvene mreže protumačilo je izvještavanje reportera kao glumu ili dramatizaciju, jer, kako navode u objavama, žena u pozadini dokazuje da situacija nije toliko opasna:
„Reporter Bi-Bi-Sija prenosi svoj herojski izvještaj „iz rova“ pod vatrom, dok zaprepašćena žena iz obližnjeg „rova“ ne razumije šta se ovdje dešava“.
Primjenjujući obrnutu pretragu slika na Guglu, rezultati pretrage upućuju na članak objavljen u Sandej tajmsu. Autor je Džeremi Bouen, odnosno novinar sa fotografije, a u tekstu objavljenom 20. marta 2022 prikazana je ista fotografija kao na društvenim mrežama.
Opis fotografije otkriva i tačnu lokaciju: „Džeremi Bouen u zaklonu u Irpinu u trenutku napada na grad“.
Bouen je u članku opisao iskustvo izvještavanja o ratu u Ukrajini, sa posebnim osvrtom na događaje u Irpinu, gradu udaljenom oko 25 kilometara sjeverozapadno od Kijeva.
Trenutak kada je fotografija na kojoj leži dok izvještava sa terena zabilježena, reporter opisuje:
“Granate koje padaju preblizu da bi bile ignorisane prave zvuk šištanja nekoliko sekundi prije eksplozije. U čovjekovoj je prirodi da pokuša da se skloni i jedini način na koji to može uraditi u žurbi je da legne na zemlju, zbog čega sam uradio svoj ‘stendap‘, dio u kom TV reporter govori direktno u kameru, iz ležeće pozicije dok su dvije strane razmjenjivale artiljerijsku vatru.”
Pretragom Gugla po ključnim riječima upućuje na video koji traje tri minuta i 45 sekundi, a objavljen je 6. marta 2022. na Jutjub kanalu Bi-Bi-Si-ja, sa naslovom:
“Užasne scene u bici za Kijev u kojoj su porodice ubijene bježeći od ruskog napada – Bi-Bi-Si Njuz.”
Kadar koji prikazuje Bouena u ležećem položaju, a na kom se vidi i žena u pozadini počinje od 1:59 minuta.
“Do nas dopiru artiljerijski udari. Puno civila je u ovom području,” kaže Bouen. “Ovo je sam kraj grada do kog su Rusi stigli.”
Trenutak prije nego što počne da hoda u pravcu reportera (1:58), žena se takođe saginje, a u pozadini se čuje snažno granatiranje. Jasno je da je kolektivna reakcija u toku napada bila traženje zaklona, te da izvještavanje Bouena nije isfingirano.
Tekst, sa istim videom, objavljen je i na Bi-Bi-Si-ja na srpskom 14. marta 2022.
Početkom oktobra počela je da se širi društvenim mrežama informacija da je Bouen zapravo preuveličao ozbiljnost situacije i odglumio ugroženost tokom izvještavanja sa terena. Novinar je te tvrdnje demantovao na svom Tviter nalogu:
„Ovaj maliciozni tvit i drugi slični njemu navode da sam lažirao izvještavanje u kameru u martu u Ukrajini. Navodi su potpuno netačni, #fejknjuz. Vrijeđajte me ako želite. Nemojte vrijeđati hiljade civila koji su od ruskog granatiranja i ratnih zločina bježali u Kijev preko mosta u Irpinu“.
Ovim navodima su se bavili i fakt-čeking timpovi USA Today i AFP-a, a reporter je, nakon što su ga novinari AFP.a kontaktirali, potvrdio da je u pitanju lažna vijest:
„Ta tvrdnja je zlonamjerna izmišljotina. Od 1989. izvještavao sam iz više od 20 ratova i mnogo puta bio pod artiljerijskom paljbom. Rekao bih da je oblast mosta bila teško granatirana. Kao što sam rekao u izvještaju, nije bilo sigurno da ciljaju civile (iako je to bio ishod), budući da su aktivne pozicije ukrajinskih oružanih snaga bile u šumi nekoliko stotina metara dalje,” objasnio je“.
On je pojasnio gdje su snimljeni kadrovi koji su prikazani na video distribuiranom na društvenim mrežama:
„Scena je snimljena u blizini uništenog mosta na putu koji vodi iz grada, što se može vidjeti u videu. O toj sceni na mostu je naširoko izvještavano, vjerovatno je svaki novinar u Kijevu to uradio, iako nisu svi sišli do mosta”, rekao je Bouen. Istina je da sam bio na stazi koja silazi sa mosta, koji je od tog mjesta udaljen negdje 50 do 100 metara. Ljudi koji su prelazili su se kretali sporo, umorni i traumatizovani. Stigli smo do mosta tokom kratkog zatišja granatiranja. Dok smo bili tamo počelo je ponovo i intenziviralo se. Scena pored parkinga u nekadašnjem tržnom centru pokazuje da će biti još granatiranja“.
Tim Raskrinkavanja je u prethodnom periodu više puta ukazao na dezinformacije i lažne vijesti koje se tiču rata u Ukajini, a tom spisku dodajemo i tvrdnju da je reporter britanske TV stanice odglumio i preuveličao opasnost tokom izvještavanja koju, zbog evidentnih dokaza, ocjenjujemo kao pristrasno izvještavanje.
Ocjenu “Pristrasno izvještavanje” dobija medijski izvještaj za koji se može jasno utvrditi da favorizuje činjenice, stavove i zaključke koji odgovaraju određenom narativu, često ne poštujući pravilo kontaktiranja druge strane kada se radi o tvrdnjama koje su štetne po nečiji ugled, ili koje određene aktera prikazuju u negativnom svjetlu. Jedan od oblika pristrasnog izvještavanja je i selektivno prikazivanje činjenica, gdje se ističu činjenice koje idu u prilog određenoj tezi, dok se činjenice koje je ne potvrđuju tendenciozno izostavljaju.
Ovakve medijske izvještaje uglavnom prati i vrlo emocionalan način pisanja. Oni mogu i ne moraju biti netačni, ali po pravilu ne prikazuju cijelu sliku i sve strane priče, već predstavljaju samo one činjenice koje odgovaraju preferiranom narativu.
