Ohrabreni najnovijim kontroverznim potezima američke administracije, dežurni dezinformatori ne prestaju sa tvrdnjama da su novinske i istraživačke organizacije u regionu plaćenici i špijuni koji su radili za interese određenih američkih struktura.
Svi ovi tekstovi, dio su uigranog narativa, kojima se kritički mediji ali i nevladin sektor pokušavaju diskreditovati a njihov glas ugušiti.
Tako je Alo.rs (arhivirano) objavio tekst sa sljedećim naslovom:
SAD JE SVE JASNO KAO DAN Evo dokle seže uticaj USAID-a, novac dobijali “KRIK” i slični “nezavisni” mediji koji su produžene ruke CIA
Tekst je dan kasnije, prenio i Aloonline.me (arhivirano) uz nešto izmijjenjenu naslovnu konstrukciju:
KRIK, OCCR, CRTA, YUCOM, PROGLAS I BIRN su ekspoziture CIA u Srbiji
I Borba (arhivirano) prenosi isti tekst, uz naslov:
USAID raskrinkan: Novac dobijali „KRIK“ i slični „nezavisni“ mediji koji su produžene ruke CIA
Pomenuti portali su za ovakve tvrdnje iskoristili pisanje američkog sajta Dropsite (arhivirano) koji u tekstu pod nazivom „Gigant novinarstva dobija polovinu svog budžeta od vlade SAD“ piše da je američka savezna vlada obezbijedila 52 procenta novca za OCCRP, a da je od “svog osnivanja 2008. posvetila najmanje 47 miliona dolara (i posvetila još 12 miliona dolara) navodno toj nezavisnoj, neprofitnoj redakciji”.
Šta je OCCRP?
OCCRP je, kako se navodi na njihovom sajtu (arhivirano), jedna od najvećih organizacija istraživačkog novinarstva na svijetu, sa sjedištem u Amsterdamu i osobljem na šest kontinenata.
To je, navode, neprofitna redakcija vođena misijom, koja sarađuje s drugim medijima kako bi objavila priče koje dovode do stvarnih promjena. Osnovan 2007. godine od strane iskusnih istraživačkih novinara Drua Salivana i Pola Radua, OCCRP je počeo s nekolicinom partnera u istočnoj Evropi i izrastao u jednu od vodećih snaga u kolaborativnom istraživačkom novinarstvu, pridržavajući se najviših standarda izvještavanja u javnom interesu.
Članice OCCRP-a su i organizacije koje pominju portali Alo i Borba. Na sajtu ove mreže mogu se naći izvještaji i priče o organizovanom kriminalu u Crnoj Gori, kriminalnim klanovima, ubistvima i slično, pa ostaje nejasno kako su novinari Aloa, Borbe i drugih zaključili da je u pitanju ekspozitura CIA-a.
Ni riječi o “ekspoziturama CIA”
Međutim, ono što ne navode jeste da se na Dropsite-u, koji je originalni izvor članaka, organizacije poput KRIKA, CRTE, Proglasa ili BIRNA ne označavaju kao “produžene ruke CIA-u Srbiji” ili “ekspoziture CIA”, niti postoje bilo kakvi dokazi za te tvrdnje.
Istraživanja koje su radili pomenuti mediji, dijelom jesu finansirani od novca OCCRP, ali tvrdnja o vezama sa špijuniranjem, daleko su od istine.
U analizi sa sajta Dropsite, na koju se Alo i ostali, pozivaju, navodi se da “ Iako je OCCRP dosledno otkrivao da prihvata nešto novca od vlada, uključujući Sjedinjene Države, pun obim finansiranja ranije nije otkriven”. Dodaje se i da u OCCRP-u tvrde da, uprkos tome, što su finansirani od SAD i drugih evropskih država, njihova profesionalnost nije ugrožena, te tvrde da su se držali novinarskih načela.
“Ono što je istina je da je OCCRP prihvatio finansiranje. Razumijemo da razumni ljudi mogu vjerovati da je to loša ideja, pogotovo zato što to nije norma u novinarstvu u Sjedinjenim Državama (iako podrška novinarstva od strane vlade nije neuobičajena u Evropi i drugdje). O tome se detaljno raspravljalo prije mnogo godina kada je osnovan OCCRP. Odbor je u to vrijeme – koji je uključivao nas nekoliko koji smo ostali u odboru i čija je lična reputacija kao novinara i rukovodilaca besprekorna – odlučio da je vrijedan kompromisa za istraživačko novinarstvo koje bi OCCRP mogao da proizvede uz ovu finansijsku podršku”, navodi se u analizi.
U odboru OCCRP, tvrde i da su se pobrinuli da vladine donacije imaju neprobojne ograde koje će štititi novinarstvo koje proizvodi OCCRP.
“Uvjereni smo da nijedna vlada ili donator nije izvršio uređivačku kontrolu nad izvještavanjem OCCRP-a. Sedamnaest godina kasnije, potpuno smo zadovoljni svojom odlukom i izuzetno smo ponosni na novinarstvo koje su organizacija i njeni partneri proizveli – naveli su iz borda direktora.
Jasno je da su mediji iz Srbije i Crne Gore koji su prenijeli ovu analizu proizvoljno i bez ikakvih dokaza ustvrdili da su pomenute novinarske mreže i organizacije produžena ruka CIA-e.
Objave citiranih portala dobijaju ocjenu manipulisanje činjenicama i teorija zavjere.
Ocjenu “Manipulisanje činjenicama” dobija medijski izvještaj koji koristi poznate i tačne činjenice, ali ih interpretira na obmanjujući način. Ovi izvještaji uglavnom koriste tačne informacije za izvođenje netačnih zaključaka ili tvrdnji, čime usmjeravaju zaključke konzumenata medijskog sadržaja u pogrešnom smjeru u odnosu na stvarno značenje predstavljenih činjenica.
Ocjenu “Teorija zavjere” dobija medijski izvještaj koji daje neistinit ili neprovjerljiv opis neke pojave, događaja ili osobe, predstavljajući ih kao dio ili rezultat skrivenog plana (“zavjere”). Za ovakve sadržaje karakteristično je da iznose niz tvrdnji, predstavljenih kao činjenice, između kojih se utvrđuju uzročno-posljedične veze, bez nuđenja bilo kakvih kredibilnih dokaza.
