Predsjednički izbori u Sjedinjenim Američkim Državama (SAD) imali su itekako veliki odjek i uticaj u državama Zapadnog Balkana. Što politički, što u kontekstu širenja dezinformacija o njima.
Tvrdnje koje plasira administracija Donalda Trampa o navodnoj krađi glasova šire se, uz dodatne interpretacije, i našim govornim područjem.
Jedan od takvih primjera je i objava koja kruži društvenim mrežama, a koja sadrži video poslovnog prostora za koji se tvrdi da je sjedište ogranka kompanije Dominion Voting Systems u Beogradu.
„Sedište #DominionVotingSistems Beograd Srbija‼️ Glasačke mašine u okruzima Antrim i Vaine u Mičigenu povezane su na Internet 3. novembra u 23 sata, a hiljade Trampovih glasova prenete su iz Srbije u ruke Bidena. Spoljna mreža povezana je sa srpskom IP adresom, mreža koja pruža podršku je SBB u vlasništvu Petraeusa, bivšeg šefa CIA, i Soroša“, navodi se u objavi.
U sličnom kontekstu vijesti o navodnoj krađi prenio je portal Republika, uz naslov:
SRBI POKRALI TRAMPA, PA NESTALI BEZ TRAGA! Naši stručnjaci glavni krivci za Donaldov poraz, isplivali novi detalji.
U tekstu se navodi da su
“nakon šokantne informacije da su Srbi napravili softver pomoću kojeg su, bar kako tvrdi Donald Tramp, pokradeni izbori u Americi, na svetlost dana isplivali novi podaci. A iz njih bi se, u najmanju ruku, mogao izvući zaključak da gde ima dima, ima i vatre”.
Dalje se navodi da se
“kao nova okolnost, pojavila se i nezvanična informacija o bliskoj povezanosti kompanija “Dominion voting sistem” i “Smartmatik”, što su se iz ove druge firme panično potrudili da negiraju”. “Zašto je to važno? Pa stoga što “Smartmatik”, kompanija sa sedištem u Londonu, a koja potiče iz Venecuele, ima bogatu istoriju zakulisnih radnji (bar prema onom što se može pronaći u tekstovima medija širom planete) na izborima po svetu. Kako stoji u njihovom portfoliju, pomoću njihovih softvera glasalo se elektronski i na isti način su prebrojavani glasovi na Filipinima, u Jermeniji, Brazilu, Estoniji, Argentini, Belgiji, Singapuru, Venecueli, pa, zašto nas to ne čudi, i u SAD”, kaže se u tekstu.
Ovu temu su, uz ogradu da su u pitanju optužbe Donalda Trampa, obradili i Glas javnosti, Blic, Nova, dok je B92 tekst na ovu temu naslovio: Kako su Srbi umešani u Trampov poraz – sve je počelo u Kanadi.
Dominion Voting Systems je kompanija koja je bila zadužena za elektronsko glasanje na izborima u SAD i koja ima svoj ogranak, između ostalih država, u Srbiji. Tekst na koji se pozivaju mediji, koji tvrde da je softver koji se koristio za glasanje i brojanje glasova u SAD proizveden u Srbiji, objavljen je još 2016. u PC Pressu.
U predstavljanju ove kompanije, kroz tekst PC Pressa, navodi se da je za zapošljavanje u beogradskom ogranku kompanije, u pojedinim slučajevima poželjno je i poznavanje elektronike, pošto kompanija razvija i hardver uređaja za glasanje.
“Pored standardnih uređaja za glasanje koji su namenjeni većini stanovništva, vrlo često se javlja potreba da se naprave neki specifični uređaji namenjeni kategorijama stanovništva koje ne može da glasa na uobičajeni način. Počevši od stanovništva koje je nepismeno, pa do onih koje različite forme i stepen invaliditeta sprečavaju da glasaju na uobičajeni način”, kaže se u tekstu.
Takođe se dodaje da je Dominion Voting je kanadska kompanija osnovana početkom 2003. godine sa osnovnim ciljem da postane lider u oblasti automatizacije i digitalizacije izbornih procesa, kako u pogledu proizvoda tako i usluga.
Tvrdnje o navodnim neregularnostima u okrugu Antrim krenule su nakon što je greška jednog od službenika koji su rukovodili sistemom glasanja dovela do pogrešnog zbira po kojem je demokratski kandidat, Džo Bajden bio u prednosti za 3.000 glasova. Greška je ispravljena u roku od dva dana i zvanično je saopšteno da zapravo u tom okrugu vodi Donald Tramp i to za oko 2.500 glasova.
Ovim povodom oglasili su se i iz kabineta Državnog sekretara u državi Mičigen, u kojoj se nalazi okrug Antrim. Saopštili su da je do u pitanju ljudski faktor i da službenik nije ažurirao softver.
„Iako su u tabelama glasovi prebrojani uredno, ti precizni podaci nisu kombinovani na pravi način kada je službenik predao nezvanične rezultate“, saopštili su zvaničnici saveze države Mičigen. „Izbori u Mičigenu sprovedenu su na fer, transparentan i efikasan način i odražavaju volju građana“, saopšteno je iz kabineta Državnog sekretara.
Takođe, ove tvrdnje demantovala je i grupa državnih i privatnih izbornih zvaničnika koji su angažovani u saveznoj vladi SAD.
„Izbori održani 3. novembra najsigurniji su u američkoj istoriji. Trenutno, širom zemlje, izborni zvaničnici ponovo provjeravaju čitav izborni proces prije finalizovanja rezultata“, saopštili su iz vladinog Savjeta za koordinaciju izborne infrastrukture (Election Infrastructure Government Coordinating Council) i Izvršnog odbora za koordinaciju sektora izborne infrastrukture (Election Infrastructure Sector Coordinating Executive Committees).
Ta grupa, koju čine i zaposleni u Trampovoj administraciji podvukla je da:
„Nema dokaza da su sistemi za glasanje na bilo koji način izbrisali, izgubili ili promijenili broj glasova, ili ih na bilo koji način ugrozili“.
Kompanija Dominion Voting Systems, takođe je, kao i Smartmatic, demantovala bilo kakvu međusobnu povezanost kada su pitanju izbori u SAD.
“Dominion i Smartmatik ne sarađuju ni na koji način niti imaju finansijske veze. Dominon ne korisiti softver Smartmatika. Jedina povezanost koju su kompanije imale je da je 2009. Smartmatik licencirao Dominionove mašine za upotrebu na Filipinima. Ugovor je okončan tužbom. 2010. Dominon je kupio određenu imovinu od Sekvoje, privatne američke kompanije. Smartmatik, raniji vlasnik Sekvoje, pokrenuo je pravni postupak protiv Dominiona”, saopšteno je Dominiona.
Časopis Svijet kompjutera, objavio je 2016. godine članak o tome da Dominion, za razvoj tehnologije za glasanje, koristi i developere iz Srbije. Portparol Dominiona, Kris Rigal, kazao je tada za ovaj časopis da, poput najvećih tehnoloških kompanija u SAD koje svoje softvere razvijaju u Indiji, Irskoj ili na Srednjem Istoku, oni sprovode operacije u Srbiji.
“Prvo, sve naše softvere razvijaju zapošljeni u Dominionu i ovaj posao se ne “autsorsuje”. Drugo, rigorozno provjeravamo sve nove zapošljene kako bi identifikovali potencijalne bezbjednosne probleme među zaposlenima koji su uključeni u razvoj proizvoda. Treće, sprovodimo opsežna unutrašnja testiranja svih novih softvera kako bismo ocijenili funkcionalnost, preciznost i bezbjednost naših sistema”, kazao je Rigal.
Tvrdnje o navodnom prebacivanju Trampovih glasova Bajdenu analizirali su brojni portali koji se bave provjerom činjenica – PolitiFact, Rojters, CNN, USA Today…
S obzirom na to da su američke vlasti, pa i one koje rade direktno za Trampa, jasno dale do znanja da dokaza o navodnoj krađi glasova nema, da se glasanje i prebrojavanje glasova obavljalo u Americi, a ne u Srbiji, optužbe za navodne prevare se ne mogu dovesti u vezu sa Srbijom niti srpskom kompanijom SBB, kako se to navodi u pojedinim Fejsbuk objavama.
Objave koje se dijele društvenim mrežama, kao i objavu portala Republika dobijaju ocjenu lažna vijest.
Ocjenu “Lažna vijest” dobija originalni medijski izvještaj (u potpunosti proizveden od strane medija koji ga je objavio) koji u sebi sadrži činjenično pogrešne tvrdnje ili informacije. Za sadržaje koji se ocjenjuju kao lažne vijesti može se pouzdano utvrditi da su kreirani i diseminirani sa namjerom da dezinformišu javnost, to jest da tvrdnju koja je u potpunosti lažna predstave kao činjenicu.
Objava portala B92 dobija ocjenu Klikbejt. Ocjenu “Klikbejt” dobija medijski izvještaj čiji naslov nema uporište u samom tekstu koji slijedi. Ovakvi tekstovi i prilozi imaju cilj da senzacionalističkim naslovom privuku pažnju konzumenta/kinje, obećavajući sadržaj koji zapravo ne postoji i uglavnom se kreiraju iz finansijskog interesa odnosno zbog povećanja čitanosti.
Portal Republika objavio je ispravku u svom origanalnom tekstu, jasno koristeći etički standard profesionalnog postupanja novinara i demantovao prvobitne navode i njima dajemo ocjenu Demantovano. Ocjena “Demantovano” se daje u slučajevima kada medij utvrdi da je sadržaj potpada pod neku od gore opisanih negativnih ocjena koji je objavio ocijenjen nekom od navedenih ocijena i onda ga demantuje na jasan i vidljiv način, u skladu sa principima objave demantija.
Edit: 19.11.2020.
Viralne objave: Lažna vijest | Republika.rs: Lažna vijest | B92: Lažna vijest,Klikbejt
