Ultrazvuk je postao neizostavan alat u medicini, posebno tokom trudnoće, gdje se koristi za praćenje razvoja fetusa i otkrivanje eventualnih anomalija. Međutim, nedavno se pojavila tvrdnja (1, 2, 3, 4) (arhivirano ovdje) koja izaziva zabrinutost u vezi s sigurnošću ultrazvuka tokom trudnoće. Autor tvrdnje je ruski ,,naučnik” Pjotr Petrovič Garjajev, koji kaže da ultrazvuk može imati štetne efekte na fetus, posebno u smislu ,,sužavanja spektra percepcije svijeta” za dijete u materici.
Garjajev: ” 1995. i 1996. godine, radeći sa DNK, odlučio sam, da vidim kako deluje ultrazvuk na DNK. Uništava li molekul DNK, interesovalo me je šta se dešava. Po teoriji ne bi trebalo da uništava DNK, zato jer je reč o tretmanu kao što je ultrazvučna dijagnostika. Uništavanja ne može da bude!Delujem na molekul DNK sa ultrazvukom, a potom vidim stvari koje su me zapanjile. DNK molekul u vodenom rastvoru se oglašava, zvuči sve vreme. Emituje složenu melodiju sa ponavljanjem muzičkih fraza. Šta sam čuo kada sam ga ozračio sa ultrazvukom, kao što je ultrazvučni aparat? Umesto složene melodije, ostala je jedna tužna nota. To znači da smo koristeći ultrazvuk, obrisali ogromnu količinu informacija iz molekula DNK, koja se realizuje preko zvuka. Tada sam pomislio, Bože moj, mi nemamo zdrave dece. Na Zemlji nema zdrave dece. Zato što svi oni, osim divljih plemena, prolaze ultrazvuk.”
Ovoj tezi, koja zvuči zastrašujuće, nedostaje naučna potpora i temeljna analiza. Garjajevovi navodi o efektima ultrazvuka na DNK molekule nisu potkrijepljeni jasnim naučnim dokazima, već su više u domenu pseudonauke. Kako bismo bolje razumjeli sigurnost ultrazvuka tokom trudnoće, važno je sagledati širi kontekst i osloniti se na relevantna istraživanja i stručna mišljenja.
Ultrazvuk radi na principu slanja zvučnih talasa u tijelo, a zatim analizira njihov odraz kako bi stvorio sliku unutrašnjih struktura. Ovi zvučni talasi su visoke frekvencije i ne koriste jonizujuće zračenje poput rendgenskih snimaka ili CT pregleda, što znači da ne nose isti rizik od oštećenja DNK.
Svjetska zdravstvena organizacija je objavila publikaciju koja služi kao vodič za sigurnu primjenu ultrazvuka, navodeći u njoj da se isti već više od dvije decenije koristi u medicini kao sigurna dijagnostička metoda. Tokom trudnoće, ultrazvuk se rutinski koristi kako bi se pratila evolucija fetusa i identifikovale eventualne abnormalnosti. Osim toga, prema američkoj Upravi za hranu i lijekove (FDA) i onome što se može naći na zvaničnom web sajtu ove institucije, nema dokaza o štetnim efektima ultrazvuka na razvoj fetusa, kao što su ograničenja rasta, deformacije ili povećan rizik od perinatalne smrti.
Iako se ultrazvuk generalno smatra sigurnim i s minimalnim rizicima, FDA upozorava da ultrazvučni talasi mogu blago zagrijati tkiva i, u nekim slučajevima, uzrokovati stvaranje malih mjehurića gasa u tjelesnim tečnostima ili tkivima. Posljedice dugotrajnog izlaganja ovim efektima još uvijek nisu potpuno poznate, zbog čega se preporučuje izbjegavanje neopravdanog korišćenja ultrazvučnih pregleda u ne-medicinske svrhe.
Neki roditelji su skloni zahtjevima za detaljne ultrazvučne snimke još nerođene djece, uključujući i detalje lica ili otkucaje srca, iako nema medicinske potrebe za tim. Takva produžena snimanja mogu rezultirati nepotrebnim zagrijavanjem tkiva ili drugim potencijalnim efektima. Stoga, od 2004. godine, FDA ne preporučuje ova snimanja, osim ako za njih ne postoji medicinska indikacija.
Iako su neki izrazi zabrinutosti postavljeni u vezi s uticajem ultrazvuka na percepciju fetusa u materici, ove tvrdnje nisu potkrijepljene pouzdanim naučnim dokazima. Studija o uticaju prenatalnog ultrazvuka na intelektualni razvoj djeteta nije jasno dokazala štetnost ove dijagnostičke metode.
Kada je riječ o Garjajevljevim tvrdnjama o DNK molekulima i ,,emitovanju talasa”, treba istaći da takve teorije nemaju naučnu potporu. Garjajev je poznat po svojim kontroverznim teorijama o ,,talasnoj genetici”, koje su kritikovane od strane naučne zajednice (Publikacija, strane 102-105) i označene kao pseudonauka.
Postoje studije koje istražuju uticaj ultrazvuka na DNK molekule, ali one se ne oslanjaju na tvrdnje da ultrazvuk može izbrisati,,melodiju” ili ,,talase” koje emituje ljudska DNK.
U zaključku, tvrdnje o štetnosti ultrazvuka tokom trudnoće, kao i teorije o ,,emitovanju talasa” DNK molekula, predstavljaju pseudonauku bez osnova u stvarnosti. Važno je osloniti se na pouzdane izvore informacija i naučne studije kako bi se donijele informirane odluke o zdravstvenoj zaštiti tokom trudnoće.
Uz to, važno je napomenuti da ultrazvuk ostaje ključni alat u praćenju trudnoće i zdravlja fetusa. Redovni ultrazvučni pregledi omogućavaju medicinskom osoblju da pravovremeno identifikuje eventualne probleme i preduzme odgovarajuće mjere kako bi se osiguralo zdravlje majke i djeteta.
Ovoj tvrdnji dajemo ocjenu – pseudonauka.
Ocjenu “Pseudonauka” dobija medijski izvještaj koji pokušava da određena mišljenja, stavove, vrijednosti ili nalaze dobijene nenaučnim metodom, predstavi kao naučna otkrića ili činjenice. U ovakvim izvještajima često se pogrešno ili manipulativno interpretiraju postojeća naučna istraživanja, ili se poziva na istraživanja koja nisu u skladu sa naučnom provjerom i utvrđivanjem činjenica.
